ग्रामीण बँकेतून करोडोंची QR फसवणूक; सायबर टोळी सक्रिय
“QR कोड स्कॅन केलात, आणि शेतकऱ्याच्या खात्यातून उडाले लाखो!”
– अशा तक्रारींनी ग्रामीण महाराष्ट्रात खळबळ माजवली आहे. विशेषतः विदर्भ, मराठवाडा आणि खानदेशातील अनेक जिल्ह्यांमध्ये QR कोडच्या माध्यमातून कोट्यवधी रुपयांची फसवणूक झाल्याचं समोर आलं आहे.
गेल्या काही महिन्यांपासून अनेक ग्रामीण बँक ग्राहकांनी अशा तक्रारी केल्या आहेत की, बँकेचा प्रतिनिधी म्हणून भासवणाऱ्या व्यक्तीने फोन करून QR कोड पाठवला आणि ‘हे स्कॅन केल्यावर पैसे तुमच्या खात्यात येतील’ असं सांगितलं.
पण सत्य अगदी उलट होतं – कोड स्कॅन करताच पैसे खात्यात आले नाहीत; उलट खात्यातील शिल्लक रक्कम पार गायब झाली.
कशी होते ही QR फसवणूक?
“*QR कोड केवळ पैसे देण्यासाठी वापरला जातो, घेण्यासाठी नाही” – हे अनेकांना माहिती नाही. सायबर गुन्हेगार नेमकी हीच माहितीच्या अभावाची संधी घेतात.
- सायबर टोळी सोशल मीडिया किंवा OLX, WhatsApp, इत्यादीवर शेतमाल खरेदी/विक्री जाहिराती शोधते.
- मग त्या शेतकऱ्यांना किंवा दुकानदारांना फोन करून, “पैसे पाठवतोय, QR कोड स्कॅन करा,” असं सांगितलं जातं.
- बळी QR स्कॅन करतो आणि OTP/पासवर्ड मागितल्यावरही अंधविश्वासाने किंवा घाईत माहिती देतो.
- काही सेकंदांतच बँक खात्यांतून हजारो ते लाखो रुपये गायब होतात. आकडे आणि तथ्यं
१६ जिल्ह्यांमधून सध्या ११०० हून अधिक तक्रारींची नोंद
एकूण अंदाजे १७ कोटी रुपयांची फसवणूक
५ सायबर टोळ्यांचे नेटवर्क कार्यरत असल्याचं तपासात उघड
८० टक्के फसवणूकदार भारताच्या बाहेरून ऑपरेट करत आहेत, मुख्यतः बांगलादेश, दुबई, आणि नेपालमधून
लोक काय म्हणत आहेत?
“माझं ८० हजारांचं पीक विक्रीसाठी OLX वर टाकलं होतं. एका व्यक्तीने फोन करून QR पाठवला आणि बँक खात्यातील सगळी रक्कम गेली,”
– दादासाहेब पाटील, अमरावती जिल्हा.“बँकेकडून कोणतीही पूर्वसूचना न देता ही फसवणूक कशी झाली? जबाबदार कोण?”
– मीनाताई देशमुख, लातूर.
पोलीस तपास काय सांगतोय?
सायबर गुन्हे शाखेच्या एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सांगितले की –
“हे टोळके अत्यंत व्यावसायिक पद्धतीने काम करतं. ते Google Form, UPI लिंक, QR कोड अशा विविध माध्यमांचा वापर करून सामान्य नागरिकांना फसवत आहेत.”
आता सायबर पोलिसांनी प्रत्येक तक्रारीचा तपशीलवार तपास सुरू केला आहे.
अनेक प्रकरणांमध्ये फसवणूक करणाऱ्यांचे बँक खाते बेनामी असून, ते फेक KYC ने उघडलेले आहेत.
“QR स्कॅन करताच पैसे मिळतील,” ही कल्पना पेरून त्याचा गैरवापर केला जातो.
NABARD, RBI आणि ग्रामीण बँकांनी आता ग्राहक जनजागृती मोहीम सुरू केली आहे.
“QR फक्त पैसे देण्यासाठी असतो – घेण्यासाठी नाही,” हे सांगणारे स्टिकर बँक शाखांमध्ये लावले जात आहेत.
ऑनलाइन व्यवहारांमध्ये OTP, UPI PIN कोणालाही न सांगण्याचा आग्रह केला जातोय.
QR कोडचा वापर करताना विचारपूर्वक स्कॅन करा.
कोणताही अनोळखी कोड, लिंक, फोन कॉल – त्वरित पोलिसांना कळवा.
बँक प्रतिनिधी कधीच QR कोड स्कॅन करण्यास सांगत नाही.
ही केवळ आर्थिक फसवणूक नाही, तर ग्रामीण भागातील नागरिकांच्या डिजिटल विश्वासाला तडा देणारी घटना आहे. ‘डिजिटल इंडिया’ चा फायदा घेण्यासाठी शेतकरी आणि लघु उद्योजक ऑनलाईन व्यवहार करत आहेत. पण जर सुरक्षा पायाभूत व्यवस्था सक्षम नसेल, तर हेच डिजिटल व्यवहार त्यांच्यासाठी विनाशकारी ठरू शकतात.
अधिक बातम्यांसाठी मराठा प्रेसचे सदस्य व्हा.
About The Author
