महिलांची ‘नाईट पेट्रोलिंग टीम’ कोल्हापुरात सक्रिय
नुकतेच कोल्हापुरात सुरू असलेले महिलांचे ‘नाईट पेट्रोलिंग टीम’ हे न्यतक ते एक स्थानिक योग्य उपक्रम नव्हे तर, संपूर्ण राज्यभरातील महिलांच्या सुरक्षिततेसाठी उत्तम उदाहरण बनू शकते. यात स्थानिक महिलांनी स्वतः रात्रीच्या वेळी गस्त घालण्याचा निर्णय केला असून, ही घटना सामाजिक आणि प्रशासनिक पातळीवर विचारप्रवृत्त करणारी झाली आहे. या निर्णयातील पार्श्वभूमी, यशापयशाचे घटक, समाजावर होणारे परिणाम, इतर राज्यांतील तुलनात्मक स्थितीचा आढावा या विश्लेषणातून घेतला आहे.
पार्श्वभूमी व संदर्भ
कोल्हापूर शहरातील महिलांविरुद्ध होणाऱ्या छेडछाडी, असुरक्षिततेच्या घटना व रात्री एकट्या फिरणाऱ्या महिलांवरील भिती हे विषय सातत्याने चर्चेत राहिले आहेत. आकडेवारीप्रमाणे, 2023 मध्ये कोल्हापुरात महिलांवर अत्याचाराच्या 114 तक्रारी नोंदवण्यात आल्या, ज्यामध्ये रात्रीच्या वेळी घडलेल्या घटनांचा टक्का 42% इतका होता.
या पार्श्वभूमीवर, कोल्हापुरातील काही स्वयंसेवी महिला संघटनांनी पुढाकार घेतला आणि ‘नाईट पेट्रोलिंग टीम’ ही कल्पना प्रत्यक्षात आणली. यामध्ये महिला स्वतः गट करून रात्रीच्या वेळी आपल्या परिसरात गस्त घालतात. पोलिस प्रशासनाच्या सहकार्याने आणि स्थानिक नागरिकांच्या सहभागाने हा उपक्रम सुरू करण्यात आला आहे.
वस्तुनिष्ठ विश्लेषण
हा उपक्रम समाजातील एका मोठ्या प्रश्नावर बोट ठेवतो — महिलांच्या सुरक्षिततेची जबाबदारी केवळ पुरुषांवर किंवा पोलिसवरच का असावी? महिला स्वतः जर जागरूक, सजग आणि संघटित राहिल्या, तर त्यांच्या सुरक्षेचा प्रश्न मोठ्या प्रमाणात सुटू शकतो, हा या गटाचा विश्वास आहे.
कोल्हापुरातील ‘नाईट पेट्रोलिंग टीम’ रोजच्या रात्री १० ते २ वाजेपर्यंत परिसरात गस्त घालतात. त्यांनी या वेळेत ८ पेक्षा जास्त संशयास्पद व्यक्तींची माहिती पोलिसांकडे दिली आहे. महिला सदस्यांनी अंगावर रिफ्लेक्टर जॅकेट्स, शिट्ट्या आणि टॉर्च वापरून गस्त घालण्याची पद्धत राबवली आहे.
उपक्रमाची मर्यादा व आव्हाने
तथापि, या उपक्रमाला काही मर्यादा देखील आहेत. म्हणजे, उदाहरणार्थ, महिलांची सुरक्षा स्वतः गस्त घालून पूर्णपणे सुनिश्चित होती का? कायदेशीरदृष्ट्या, अशी गस्तीची प्रशासनाची अधिकृत मान्यता आवश्यक असते. काही वेळा गुन्हेगारी प्रवृत्तीचे लोक हे गटांवर हल्ला करण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
या उपक्रमाची यशस्वितेसाठी स्थानिक पोलिस, नगरपरिषद आणि नागरी समाज यांच्यात उत्तम समन्वय आवश्यक आहे. याशिवाय, महिलांचे प्रशिक्षण, वैयक्तिक सुरक्षेचे साहित्य, वैद्यकीय मदत आणि कायदेशीर मदतीची व्यवस्था देखील गरजेची आहे.
तुलनात्मक विश्लेषण
इतर राज्यांमध्ये भारतात अशा प्रकारचे काही यंत्रणा राबवली गेली आहेत. दिल्लीतील ‘रात्री की रक्षक’ किंवा केरळातील ‘पिंक पेट्रोल’ यंत्रणा आठवून लक्षात येतात. पण कोल्हापुरात ही यंत्रणा स्थानिक महिलांनी नेतृत्व देऊन स्वयंस्फूर्ततेतून सुरू असली आहे, याची बाब विशेष लक्षात येते.
सामाजिक परिणाम व संभाव्य परिणाम
या गटाच्या कामामुळे स्थानिक महिलांमध्ये आत्मविश्वास वाढलेला दिसून येतो. त्यांच्या उपस्थितीमुळे अनेक तरुण मुली रात्री नोकरीवरून घरी परतताना सुरक्षित वाटते, अशी प्रतिक्रिया नागरिकांनी दिली आहे. यामुळे महिला सुरक्षिततेबाबत समाजात नवीन जागरूकता निर्माण होत आहे.
दुसरीकडे, या उपक्रमामुळे प्रशासनावर दबाव येतो की, ते त्यांच्या गस्ती अधिक प्रभावीपणे राबवतील. एकाचवेळी नागरी सहभाग आणि शासकीय यंत्रणांचा सहभाग असल्यास महिला अत्याचाराचे प्रमाण निश्चितच कमी होऊ शकते.
कोल्हापुरातील ‘नाईट पेट्रोलिंग टीम’ नावाच्या महिलांच्या या सामाजिक परिवर्तनाचा हा एक प्रारंभ आहे. केवळ गस्त घालूनच नव्हे, तर समाजात महिलांचे आत्मविश्वास, प्रतिमा आणि अधिकार पुनर्स्थापन करण्याचा प्रयत्न आहे. याची दीर्घकालीन यशस्वीता केवळ महिलांच्या धैर्यावर नव्हे, तर संपूर्ण समाज आणि प्रशासनाच्या एकत्रित प्रयत्नांवर अवलंबून आहे.
आदिक बत्तीमानसाथी MARATHAPRESS चे सद्यास बना
About The Author
