नाशिकच्या तरुणाचा क्रांतिकारी शोध AI ड्रोनच्या साहाय्याने आता शेतीमध्ये डॉक्टर आले

१. शेतीत नवतेची लाट

एका सामान्य शेतकरी कुटुंबातील मुलाला – अमोल खैरनारला – नाश आरणास पाहिजे जो नाश आरणास नाश आरणास पाहिजे, त्याच्या साहाय्याबरोबर मोठ्या नाणेने शिकलेली भारतीय नवकल्पनाशक्तीही, तरुण म्हणून ग्रामीण तरुणांचं सामर्थ्यही सिद्ध केलं आहे. पीईजे, संगणक अभियांत्रिकीचं शिक्षण घेतल्यानंतर अमोलने शेतीशी निगडित समस्यांवर लक्ष केंद्रित केलं. विशेषतः कीड, रोग, पाण्याचा अपुरेपणा यामुळे होणारे नुकसान आणि खर्चात वाढ या मुद्द्यांमुळे त्रस्त झालेल्या शेतकऱ्यांसाठी तोडगा शोधण्याचा त्याने निर्धार केला.

या विचारातूनच 2022 मध्ये अमोलने AI-आधारित ड्रोनच्या संशोधनाला सुरुवात केली. जवळपास 18 महिन्याच्या संशोधन, चाचण्या आणि सुधारण्यानंतर त्याने “अ‍ॅग्रोव्हिजन ड्रोन सिस्टम” हे नाव असलेले एक उपकरण विकसित केले, जे आज महाराष्ट्रात अनेक शेतकऱ्यांच्या शेतात वापरात आहे.

२. ड्रोनची कार्यप्रणाली

हा ड्रोन केवळ उडणारा कॅमेरा नाही, तर पूर्णतः बुद्धिमान एक डिजिटल तंत्रज्ञान आहे. यामध्ये खालील तांत्रिक बाबींचा समावेश आहे:

• हाय-रेझोल्यूशन कॅमेरे: हे कॅमेरे पानावरील सूक्ष्म पल्लट, कीटे, रोगट रंग प işte शकतात.
• इन्फ्रारेड आणि थर्मल सेन्सर्स: या सेन्सर्सच्या व्वयेत जमिनीत ओलावा किती आहे, कोणत्या भागात पाण्याची कमतरता आहे हे वर्णन करते.
• AI अल्गोरिदम: यामध्ये भारतीय हवामान, मातीचे प्रकार, आणि सामान्य पिकांचे रोग ओळखणारे डेटासेट तयार केले गेले आहेत. यामुळे ड्रोन शेतात उडताना या डेटाच्या आधारे रोगांचे अचूक निदान करतो.
• मोबाईल अॅप इंटरफेस: शेतकऱ्याला त्याच्या मोबाईल अॅपवर रिपोर्ट मिळतो – कोणत्या क्षेत्रात काय समस्या आहे, कोणते उपाय आवश्यक आहेत, औषध किती प्रमाणात वापरायचं, इत्यादी.

३. उत्पादनात वाढ आणि खर्चात घट

अमोल खैरनारने गेल्या वर्षभरात नाशिक जिल्ह्यातील 65 शेतकऱ्यांवर पायलट प्रोजेक्ट राबवला. या प्रकल्पाचा अहवाल खालील गोष्टी दर्शवतो:

• 18% पर्यंत उत्पादनवाढ – विशेषतः टोमॅटो, द्राक्षे आणि कांदा पिकांमध्ये.
• 25% तक कीटकनाशक खर्चात बचत – केवळ आवश्यक त्या भागात औषध फवारणी।
• 30% तक पाणी बचत – अचूक सिंचन मार्गदर्शनामुळे।

शिवाय, दोन शेतकऱ्यांनी कर्जबाजारीपणातून बाहेर पडल्याची उदाहरणंही समोर आली आहेत.

४. संभाव्य अडथळे आणि धोके

AI ड्रोन तंत्रज्ञान प्रभावी असले तरी त्याच्या वापरास काही अडथळेही आहेत:

• प्रारंभीची किंमत: एक ड्रोन यंत्रणा सुमारे ₹1.8 लाखांची आहे. ही किंमत छोट्या शेतकऱ्यांसाठी जड ठरू शकते.
• डिजिटल असाक्षरता: अनेक ग्रामीण भागांतील शेतकरी स्मार्टफोन, अ‍ॅप वापरण्याबाबत अजूनही अनभिज्ञ आहेत.
• इंटरनेट कनेक्टिव्हिटी: दूरच्या भागांमध्ये सिग्नलची समस्या असल्याने डेटा ट्रान्सफर अडथळ्यांत येते.
• ड्रोन उड्डाणासाठी नियम: DGCA च्या परवानग्या, प्रशिक्षण आणि नोंदणीची गरज.

५. शासन आणि संस्थांची भूमिका

अमोलच्या प्रकल्पाला 2024 मध्ये महाराष्ट्र कृषी विभागाने “इनोफार्म टेक चॅलेंज” याद्वारे विशेष सन्मान दिला. सध्या राज्य सरकार या मॉडेलला विदर्भ व मराठवाड्यात लागू करण्याचा विचार करत आहे. IIT-मद्रास, मेधा फाउंडेशन व कृषी विद्यापीठ, राहुरी यांनी यासाठी तांत्रिक सहकार्य दिलं आहे.

तसेच, नाबार्डसारख्या संस्थांनी यासंबंधी “ड्रोन सबसिडी स्कीम” सुरू करण्याचे संकेत दिले आहेत, ज्यामुळे अधिक शेतकऱ्यांना हे तंत्रज्ञान वापरता येईल.

६. भारतात स्थानिक पर्यायच उत्तम

अमेरिका, जपान, आणि नेदरलँड्सन IFEST यापूर्वीपासून AI ड्रोनचा वापर करत आहेत, पण त्या प्रणाली महाग, हवामानविषयक वेगळ्या, आणि शेताच्या व्याप्तीला अनुसरून तयार झालेल्या आहेत. भारतात मात्र, लहान भूखंड, विविध प्रकारची माती आणि मौसमी शेतीमुळे स्थानिक परिस्थितीला अनुरूप टेक्नॉलॉजीच उपयुक्त ठरते. अमोलच्या ड्रोनने या अटी लक्षात घेऊन भारताला साजेसा पर्याय दिला आहे. त्याच्या प्रणालीने स्थानिक रोग, हवामान, आणि जमिनीची माहिती विश्लेषणात समाविष्ट केली आहे.

७. डिजिटल डॉक्टर’च्या माध्यमातून शेतीचे भवितव्य उजळणार

AI ड्रोन ही तंत्रज्ञान क्रांती शेतीसाठी आशा किरण आहे. योग्य धोरण, आर्थिक सहाय्यता, प्रशिक्षण, आणि शेतकऱ्यांच्या सहभाग मिळाला तर अमोल खैरनार यांचा हा प्रयोग नाशिकपुरतेच मर्यादित होणार नाही – तर तो एक राष्ट्रीय मॉडेल बनण्याची शक्यता आहे.

हे प्रौद्योगिकीने शेतकऱ्यांना आत्मनिर्भुत बनवेल, पर्यावरणावरचा दबाव कमी होईल आणि भारताची कृषी नवता जागतिक स्तरावर पाऊल पुढे जाईल.

आदिक बत्तीमानसाथी MARATHAPRESS चे सद्यास बना

About The Author