महापालिकेच्या पाणीपुरवठ्यात अडथळ्यामुळे पुणे ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांना पाण्याची टंचाई
पुणे जिल्ह्यातील ग्रामीण भागात सध्या जलसंकटाचा गंभीर प्रश्‍न निर्माण झाला आहे. महापालिकेच्या पाणीपुरवठा योजनेत अडथळे आल्यामुळे शेतकऱ्यांना सिंचनासाठी आणि पिण्याच्या पाण्यासाठी मोठ्या अडचणींना सामोरे जावे लागत आहे. या समस्येची पार्श्वभूमी, सध्याची स्थिती आणि याचे सामाजिक-आर्थिक परिणाम या विश्लेषणात सविस्तरपणे पाहू.
पुणे महानगरपालिका आणि महाराष्ट्र जलसंपदा विभागाच्या सहकार्याने अनेक ग्रामीण भागांना शहरेतील अतिरिक्त पाण्याचा वापर करून पाणीपुरवठा केला जातो. मात्र मागील काही महिन्यांपासून महापालिकेच्या अंतर्गत जलवाहिन्यांमध्ये मेंटेनन्सची कामे, साठवण क्षमता कमी होणे, आणि पाणीचोरीसारख्या समस्या सतत समोर येत आहेत. परिणामी ग्रामीण भागातील टँकर सेवा बंद झाली आहे किंवा वेळेवर पोहोचत नाही.
फॅक्ट चेक:
पुणे जिल्हा परिषदेच्या अहवालानुसार, मुळशी, हवेली, जुन्नर व आंबेगाव तालुक्यांमध्ये शेतीसाठी लागणाऱ्या पाण्याचा पुरवठा ३५% नी घटला आहे. काही गावांमध्ये १० दिवसांपासून टँकर पोहोचलेले नाहीत, अशी माहिती स्थानिक ग्रामपंचायतीकडून मिळते.
संभाव्य कारणं आणि मर्यादा:
- शहरीकरणाचा ताण: पुणे शहराचा झपाट्याने होत असलेला विस्तार आणि त्यासाठी होणारी जलवापराची वाढ ग्रामीण भागात जलवाटपावर परिणाम करत आहे.
- प्रशासनिक विसंवाद: महापालिके आणि ग्रामीण प्रशासनामधील समन्वयाचा अभाव, निधीची विलंबित तरतूद, व वितरण धोरणात पारदर्शकतेचा अभाव हे अडथळे निर्माण करत आहेत.
- पाणीपुरवठ्याच्या योजनेत बदल: काही ठिकाणी जलवाहिनीचे रूट बदलण्यात आले असून त्याचा ग्रामीण भागावर अप्रत्यक्ष परिणाम झाला आहे.
शेतकरी वर्ग सर्वाधिक त्रस्त आहे. भात लागवडीचा हंगाम सुरू असून सिंचनासाठी पाणी नसल्यामुळे अनेक शेतकऱ्यांनी आपल्या पिकांची तयारी थांबवली आहे.
महिलांना पिण्याच्या पाण्यासाठी लांब अंतर पार करावे लागत आहे. यामुळे शारीरिक थकवा आणि घरगुती जबाबदाऱ्यांवर परिणाम होत आहे.
पाण्याच्या टंचाईमुळे काही ठिकाणी ग्रामस्थ आणि प्रशासनात वादही उफाळून आले आहेत.
जलतज्ज्ञ डॉ. अविनाश देशमुख यांच्या मते, “शहरांसाठी वेगळा आणि ग्रामीण भागांसाठी वेगळा जलव्यवस्थापन आराखडा आवश्यक आहे. शहरी पाणी वापराच्या नियंत्रणाशिवाय ग्रामीण भागात स्थायी उपाय शक्य नाहीत.”
सामान्य नागरिकांचे मत:
बेल्हे येथील शेतकरी नामदेव पाटील सांगतात, “आमचं शेत आधीच कोरडं होतं, आता पाण्याची आशा सुद्धा उरली नाही. टँकरसाठी अर्ज केले पण प्रतिसाद नाही.”
तातडीने जलवाहिनीच्या देखभालीचं काम पूर्ण करावं
शेतकऱ्यांसाठी स्वतंत्र जलस्रोत उभारावेत
टँकर सेवा वेळेवर आणि पारदर्शक पद्धतीने चालवावी
दीर्घकालीन उपाय म्हणून गावनिहाय जलसाठा वाढविणे आवश्यक आहे
सोलापूर, लातूर सारख्या जिल्ह्यांनी पाण्याच्या टंचाईवर मात करण्यासाठी जलदूत आणि जलयुक्त शिवार सारख्या योजना राबवल्या. पुण्यात अशा दीर्घकालीन उपाययोजनांची गरज अधिक तीव्र आहे.
पुणे ग्रामीण भागातील जलटंचाई ही केवळ एक तात्पुरती समस्या नसून, चुकीच्या जलधोरणांची आणि शहरी-ग्रामीण विसंगतीची परिणती आहे. या समस्येचा त्वरित आणि शाश्वत उपाय शोधणं गरजेचं आहे, अन्यथा याचा दूरगामी परिणाम शेती, रोजगार आणि ग्रामीण जीवनावर होणार आहे.
अधिक बातम्यांसाठी मराठा प्रेसचे सदस्य व्हा.
About The Author
