सावलीच्या पलीकडं चित्रपटातून LGBTQ+ कथानकाला केंद्रस्थानी स्थान

मराठी चित्रपटसृष्टीमध्ये एक ऐतिहासिक पाऊल टाकत, ‘सावलीच्या पलीकडं’ हा पहिला LGBTQ+ सस्पेन्स थ्रिलर चित्रपट प्रेक्षकांच्या भेटीस येणार आहे. असा पहिलाच पहिला चित्रपट, जो सामाजिक जागृती, लैंगिक ओळख, आणि मानवी संवेदनांबद्दल तरीही एक गंभीर संवाद सुरू करतो, आजच्या मनोरंजनात केवळ मनोरंजनपुर्त असणे गरजेचे नाही. विचार म्हणून, सामाजिक जागृतीशी संबंधीत कॉफी टेबल बोन म्हणूनसुद्धा या चित्रपटाला आव्हानमय कोनी . उन्हाला आपली समर्थन दिली आहे.

पार्श्वभूमी आणि सामाजिक संदर्भ

भारतात LGBTQ+ समाजाला न्याय मिळवायला बरेच काळ लागला. २०१८ मध्ये सर्वोच्च न्यायालयाने कलम ३७७ रद्द करत आणि समलैंगिक संबंधांना कायदेशीर मान्यता दिली, तरीही सामाजिक स्वीकार आता मर्यादित आहे. मराठी चित्रपटसृष्टीमध्ये यापूर्वी LGBTQ+ विषय हाताळले गेले असले, तरी ते उदास बाजूनेत घेतलेली असायची किंवा अतिशयोक्त स्वरूपात दाखवलेली असायची.

‘सावलीच्या पलीकडं’ यामुळे वेगळा आहे कारण तो LGBTQ+ पात्राला केंद्रस्थानी ठेवून, एक सस्पेन्स थ्रिलर कथा सांगतो. अशा प्रकारची मांडणी प्रेक्षकांच्या मानसिकतेवर आणि सामाजिक समजुतींवर परिणाम घडवू शकते.

कथानकाची झलक आणि विश्लेषण

‘सावलीच्या पलीकडं’ हा चित्रपट एका मानसोपचार तज्ञाच्या आजूबाजूला फिरतो, ज्याच्या क्लिनिकमध्ये राहण्यासाठी मदतीले सामान राहू लागतं. रुग्णाच्या मनात खोल दडलेले लैंगिक ओळखीचे संकट आणि एक अघोषित गुन्हा यांचं जटिल गुंफण ही चित्रपटाची गाभा आहे. हे कथानक लैंगिकतेच्या विविध छटांबरोबरच मानवी मनोविज्ञान आणि गुन्हेगारी मानसिकतेवर प्रकाश टाकते. लैंगिक पचनानंतर नंतरीची दोस्ती मधुर घडामोड, सहसा पसंतीची, असते, असं हा चित्रपट सांगतो.

चित्रपटाची पटकथा आणि सस्पेन्स यामध्ये LGBTQ+ नॅरेटिव्ह गुंफल्यामुळे, हे केवळ ‘प्रतीकात्मक प्रतिनिधित्व’ न राहता, सत्याचा शोध घेणारी कथा ठरते.

कलात्मक दृष्टिकोन व अभिव्यक्ती

चित्रपटाचे दिग्दर्शन करणारे यशवंत देवधर हे या विषयावर बऱ्याच काळापासून संशोधन करत होते. त्यांनी एका मुलाखतीत सांगितले की, “ही केवळ एक थ्रिलर कथा नाही; ही ओळख गवसण्याची, स्वतःच्या सावल्यांशी झगडण्याची कहाणी आहे.”

अभिनेता नचिकेत पाटील या चित्रपटात एका समलैंगिक पात्राची भूमिका साकारत आहे. त्याने एका मुलाखतीत स्पष्ट केले की, “ही भूमिका साकारताना मी कोणत्याही स्टिरिओटाइप मध्ये अडकणार नाही, तर तिची मानवी बाजू समजून घेण्याचा प्रयत्न केला आहे.”

समाजावर परिणाम आणि सामाजिक प्रतिक्रिया

LGBTQ+ समुदायाकडून या चित्रपटाचे स्वागत फार सकारात्मक स्वरूपात झाले आहे. अनेकांनी सोशल मीडियावर आपला उत्साह व्यक्त केला आहे. याउलट, काही पारंपरिक प्रवृत्तीच्या समूहांनी या चित्रपटाला विरोध दर्शवण्याची चिन्हंही दाखवली आहेत.

समाजशास्त्रज्ञ डॉ. स्वाती देशमुख म्हणतात, “चित्रपटसृष्टी ही समाजदर्शनाचं प्रभावी माध्यम आहे. ‘सावलीच्या पलीकडं’सारख्या चित्रपटामुळे स्वीकार, समज आणि समवेदना वाढू शकते.”

तुलनात्मक विश्लेषण

हिंदीत ‘अलीगढ़’, ‘शेर्ली’, किंवा ओटीटीवर ‘मेड इन हेवन’ यांसारख्या श्रृंखला LGBTQ+ प्रतिनिधित्वासाठी ओळखल्या जातात. पण त्या बहुधा ड्रामा शैलीत होत्या. मराठीत मात्र अजूनपर्यंत पूर्णपणे थ्रिलर फॉरमॅटमध्ये असा विषय हाताळलेला नव्हता. त्यामुळे ‘सावलीच्या पलीकडं’ हा प्रयोग प्रचंड धाडसी वाटतो.

संभाव्य परिणाम व राजकीय-सामाजिक परीणाम

• मनोरंजनाच्या मर्यादा विस्तारतील – प्रेक्षक LGBTQ+ विषय असलेले चित्रपट केवळ ‘समाजोपयोगी सिनेमा’ म्हणून पाहत नाहीत, तर त्यांना सस्पेन्स व कथानकाचं ताणाबाणं ही महत्वाचं वाटू लागेल.
• समानतेच्या लढ्याला बळ मिळेल – हे प्रतिनिधित्व केवळ कलात्मक नाही तर सामाजिक भानाने प्रेरित आहे, ज्यामुळे कायद्यानंतर समाज मनातून देखील स्वीकाराकडे वाटचाल करू शकेल.
• सेन्सॉर व कायदेशीर अडचणी – LGBTQ+ विषय हाताळणारे सिनेमे अजूनही काही क्षेत्रांमध्ये विरोधाला सामोरे जातात. ‘सावलीच्या पलीकडं’ वर अशा सेन्सॉर हस्तक्षेपाची शक्यता नाकारता येत नाही.

निष्कर्ष:

‘सावलीच्या पलीकडं’ न एक नवा चित्रपटच, तर मराठी चित्रपटसृष्टीतील एक मैलाचा दगड आहे. हा चित्रपट फक्त LGBTQ+ समुदायाच्या अनुभवांची मांडणी करत नाही, तर एक उत्कंठावर्धक कथानक सादर करत ‘मानवी भावभावना आणि गुंतागुंतीच्या आयडेंटिटी’च्या प्रश्नांना पडताळतो.

या चित्रपटाचं सामाजिक, सांस्कृतिक आणि मनोरंजन मूल्य हे खूप खोल असते. जर त्याला प्रेक्षकांचा प्रतिसाद मिळाला, तर तो LGBTQ+ विषयाच्या स्वीकारासाठी एक नवीन दार उघडू शकतो. चित्रपट हे समाजाचं आरसाच असतात, आणि ‘सावलीच्या पलीकडं’ तो आरसा थोडा अधिक स्पष्ट, सर्वसमावERRQ आणि विचारप्रवर्तक करण्याचं काम करतो.

अधिक बातम्यांसाठी MARATHAPRESS सद्याचे अपडेट्स पाहत राहा.

About The Author