१७ वर्षीय मुलीची आत्महत्या: मानसिक आरोग्यावर गंभीर प्रश्न

मुंबईतील एका उच्चभ्रू निवासी इमारतीच्या ४५व्या मजल्यावरून उडी घेऊन एका १७ वर्षीय विद्यार्थिनीने आत्महत्या केल्याची धक्कादायक घटना नुकतीच समोर आली. प्राथमिक तपासणीत असे स्पष्ट झाले आहे की ही मुलगी मानसिक आरोग्यासंदर्भात डॉक्टरकडे उपचार घेत होती. तिने आत्महत्येपूर्वी डॉक्टरला सांगितले होते की, “कधी ना कधी हे घडणारच होतं,” या विधानाने संपूर्ण समाजाला अस्वस्थ केले आहे. ही घटना केवळ एका कुटुंबाचे दुःख नसून, आपल्या समाजातील तरुण मानसिकतेच्या गहन समस्येचे लक्षण आहे.

मानसिक आरोग्याची अस्वीकारलेली वास्तवता

भारतामध्ये मानसिक आरोग्य अजूनही दुर्लक्षित विषय आहेत. जागतिक आरोग्य संघटनेनुसार, भारतात दर चार किशोरवयीनांपैकी एकाला कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपाचा मानसिक तणाव असतो. मानसिक आजारांबद्दल जागरूकतेचा अभाव, समाजातील कलंक, आणि उपचारासाठी आवश्यक आधार रचनेचा अभाव या त्रिसूत्रीमुळे अनेक जण वेळेत मदत घेऊ शकत नाहीत. या प्रकरणातही, मुलगी उपचार घेत होती, पण तरीही ती आत्महत्या करावी लागली यावरून मानसिक आरोग्य सेवांची मर्यादा स्पष्ट होते.

तरुणांवरील अदृश्य तणावाचा भार

किशोरवय म्हणजेच ओळखीच्या शोधाचा काळ. या काळामध्ये शिक्षण, करिअर, मैत्री, पालकांचे अपेक्षाभंग, आणि सामाजिक स्वीकार यांचा दडपणात्मक अनुभव मुलांना येतो. शिक्षण क्षेत्रामधील स्पर्धा आणि यशाच्या मापदंडामुळे बर्‍याच मुलं स्वतःला अपयशी मानू लागतात. अभ्यासामध्ये मागे पडणे, सामाजिक बहिष्कार, किंवा अपयशाची भीती — ही सर्व मानसिक तणावाच्या मूळ कारणांपैकी आहेत. सदर मुलीच्या बाबतीत ही कारणं स्पष्ट झालेली नसली तरी, समांतर घटना अपरबंधन मध्ये ही कारणं फिरत-फिरत येत आहेत.

पालकत्व आणि संवादातील अंतर

वाढत्या पिढीच्या मानसिकतेत बदल झाला असताना, पालकन फेर्याने अनेकदा जुनी तत्वं आणि कठोर शिस्त यांवर ठाम असतात. संवादाऐवजी नियंत्रण हा दृष्टिकोन हानिकारक ठरतो. मुलांच्या वर्तनातील बदल, एकाकीपणा, संवाद टाळणे, किंवा आत्ममूल्य हरवलेपणाचे संकेत यांकडे वेळेवर लक्ष दिलं गेलं तरी परिणाम गंभीर असू शकतो. या प्रकरणाने पालकांना सतर्क राहण्याची गरज अधोरेखित केली आहे.

वैयक्तिक त्रासांमागे असलेले सामाजिक संदर्भ

अशा आत्महत्यांमध्ये वैयक्तिक दर्द असल्या तरी त्यामागे सामाजिक घटकांचीही भूमिका असते. सोशल मीडियावरील कृत्रिम यशाची छटा, सुंदरतेच्या प्रतिमा, प्रसिद्धीचा हव्यास, आणि सतत तुलना या गोष्टी मानसिक आरोग्यावर परिणाम करतात. “परफेक्ट” दिसण्याच्या किंवा “यशस्वी” वाटण्याच्या दबावामुळे अनेक तरुण मानसिक थकव्याने ग्रस्त होतात. अशा प्रकरणांनी या धोक्याच्या छुप्या स्वरूपाला अधोरेखित केलं आहे.

पेशेवर दृष्टिकोन आणि प्रणालीतील अपुरेपणा

मानसोपचारतज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, “किशोरवयात लहानशा गोष्टीचाही अतिपरिणाम होतो.” त्यांच्या विचारांनुसार, जर मुलांकडून सतत नकारात्मक भावना, आत्मघातकी विचार किंवा सामाजिक मागेफट जाणवत असेल, तर तात्काळ समुपदेशन गरजेचे असतं. परंतु, भारतात शाळांमध्ये नियमित समुपदेशकांची कमतरता आहे. या प्रणालीतील त्रुटी सुधारल्याशिवाय अशा घटनांना आळा घालणे कठीण आहे.

समाजाच्या पुढील वाटचालीसाठी आवश्यक पावलं

ही आत्महत्या एक इशारा आहे की समाजाने, शाळांनी, आणि पालकांनी मानसिक आरोग्याला केवळ “आजार” म्हणून न पाहता, ती एक सततची काळजी आणि संवादाची प्रक्रिया मानली पाहिजे. शालेय स्तरावर मानसिक आरोग्य साक्षरतेचे शिक्षण, समुपदेशकांची नेमणूक, पालकांसाठी मार्गदर्शन शिबिरे, आणि सोशल मीडियावर सकारात्मक भावनिक आराखडा तयार करणे ही काही गरजेची पावलं आहेत. शासन आणि शैक्षणिक संस्था यांना यावर ठोस धोरणात्मक निर्णय घ्यावे लागतील.

एक चेतावणी आणि संधी दोन्ही

ही घटना तुम्हाला अजूनही मानसिक आरोग्य गांभीर्याने घेत नाही याची आठवण करून देते. किशोरवयीन मुलांच्या आत्महत्या या वैयक्तिक शोकांतिका नाहीत, तर त्या तुमच्या सामाजिक व्यवस्थेतील बिघाडाचे लक्षण आहेत. ही आत्मपरीक्षणाची वेळ आहे – आपण तरुण पिढीकडे केवळ गुण आणि स्पर्धेचे एक चौक म्हणून पाहत आहोत की आपण त्यांना जिवंत, भावनिक व्यक्तिमत्त्व म्हणून पाहावे? जर आपल्याला या प्रश्नांची उत्तरे स्पष्टपणे सापडली तर अशा दुर्दैवी घटना टाळता येतील.

About The Author